Geplaatst op maandag 15 juli 2019 @ 20:24 , 550 keer bekeken

RECENSIE TURING

Een raadsel zal Alan Turing altijd blijven, maar deze graphic novel helpt de lezer een eind op weg 

Met een biografie en een film kreeg wetenschapper Alan Turing zijn eerherstel. Maar een beeldverhaal, dat was er nog niet. Robert Deutsch geeft zijn verrassende visie op een zwaar leven.

Rob van Scheers 12 april 2019

Cover van Turing.

Met de speelfilm The Imitation Game (2014) werd het tragische verhaal van Alan Turing (1912-1954) al eens verteld. De hoofdrol was voor Benedict Cumberbatch, die het neurotische wiskundegenie neerzette met compassie – het leverde de Britse acteur een Oscarnominatie op. Wel viel een en ander af te dingen op de historische accuratesse van de film (die in de Volkskrant 4 sterren kreeg, met dank aan Cumberbatch’ acteerwerk). De Noorse regisseur Morten Tyldum had gekozen voor een versimpeling van de complexe materie, zoals je vaker ziet bij historische biopics. Ironisch genoeg kreeg uitgerekend de Amerikaanse scenarist Graham Moore als enige een Oscar, voor het beste bewerkte scenario. De zeven andere nominaties voor de film bleven onverzilverd.

Beeld Robert Deutsch

Het scenario was losjes gebaseerd op de biografie Alan Turing – The Enigma (1983) van schrijver en wiskundige Andrew Hodges. Hij oogstte veel lof voor zijn werk. Dit boek vormt ook de basis voor de graphic novel Turing, geschreven en geïllustreerd door de Duitser Robert Deutsch. De in Leipzig werkzame kunstenaar laat meer ruimte voor Turings homoseksuele dubbelleven dan in de speelfilm. Een dubbelleven, omdat homoseksualiteit in Engeland tot 1967 bij wet verboden was. Die wet stamde uit 1885; wat een treurnis om door zo’n echo uit het verleden ten onder te gaan. Na zijn veroordeling tot chemische castratie pleegde Turing op 41-jarige leeftijd (waarschijnlijk) zelfmoord. De rehabilitatie van de computerpionier en medekraker van de Duitse Enigma-code – die de geallieerden in de Tweede Wereldoorlog een beslissende strategische voorsprong gaf – kwam feitelijk pas op gang door het standaardwerk van Andrew Hodges.

Beeld Robert Deutsch

Maar een beeldverhaal over Turing, dat was er nog niet. Auteur Robert Deutsch werkt op een formaat van 23 x 32 cm – zo groot als een stripalbum (in de regel zijn graphic novels een slag kleiner). Daarmee geeft hij veel ruimte aan zijn illustraties, of beter: acrylschilderingen, want dat is de gebruikte techniek. In pasteltinten als het goed gaat met Turing, in hels geel en rood als hij weer eens geplaagd wordt door depressies. De pagina’s zien er verzorgd uit, waarbij de opengewerkte dwarsdoorsnedes van gebouwen het meest in het oog springen: bij Turing thuis in Wilmslow, Cheshire, op zijn werk in het National Physical Laboratory in Londen, op het politiebureau van Manchester, waar zijn verhoor plaatsvond. Door de muren weg te halen laat Deutsch ons meekijken op diverse etages, wat een filmisch effect geeft – denk aan Hitchcocks Rear Window uit 1954. Dat is geen toeval, want de hele strip, met zijn licht kubistische boventonen, ademt de jaren vijftig. Turings wetenschappelijke prestaties tijdens de Tweede Wereldoorlog worden gepresenteerd in flashbacks.

Beeld Robert Deutsch

Hoe komt Alan Turing hieruit naar voren? Als een briljante, maar ook wat naïeve man. Zo heeft hij niet door dat zijn nieuwe geliefde Arnold – die hij oppikt op Manchester Road, de uitgaanswijk van de stad – feitelijk op zijn geld uit is. Ook ongelukkig: door zijn eigen versprekingen op het politiebureau wordt hij plots aangemerkt als homoseksueel. Eigenaardigheden heeft hij ook. Hij neemt altijd een eierwekker mee naar het lab, die precies om halfvier afgaat: theetijd! Hij wordt achtervolgd door het gemis van Christopher Morcom, zijn beste schoolvriend. En curieus genoeg heeft de hoogbegaafde een zwak voor de Disney-versie van Sneeuwwitje en de zeven dwergen (1937). De figuurtjes duiken geregeld op, bij wijze van metafoor. Uitleg over zijn wiskundige inzichten krijgen we ook, op pagina’s die de meesten van ons twee keer zullen moeten lezen voor een beter begrip.

Niet erg. Met zijn beeldverhaal kruipt Robert Deutsch dieper in de ziel van Alan Turing dan The Imitation Game deed, of durfde te doen. Een raadsel zal de wetenschapper altijd blijven, maar deze verrassende interpretatie van zijn leven en werk helpt de lezer een eind op weg.

Robert Deutsch, schrijver van graphic novel 'Turing'.

ROBERT DEUTSCH
Turing, Graphic novel
Concerto Books; 192 pagina’s; € 34,99.

bron: DeVolkskrant.nl