Alan Turing (1927)
Alan Mathison Turing (Maida Vale (Londen), 23 juni 1912 – Wilmslow, 7 juni 1954) was een Britse wiskundige, computerpionier en informaticus, mathematisch bioloog en logicus.
Ik speelde al langer met het idee over een Club zoals deze maar ik heb al zoveel Clubs!
Tot vandaag dit nieuws kwam over een bankbiljet met Turing erop, dus ...hier is ie dan.
Met liefde gemaakt en ik wens iedereen veel verwondering en bewondering tijdens het lezen.
Respect voor Alan Turing, hij had dat tijdens zijn leven verdiend en niet jaren na zijn dood.
De Tweede Wereldoorlog in Europa liep met de overgave van Duitsland af op 8 mei 1945. Volgens experts had het conflict nog veel langer geduurd als de geallieerden, en dan met name de Britten, er niet in waren geslaagd om het Duitse militaire geheimschrift te breken. Een tweeluik over het kraken van de codes, en welke invloed dit had op het verloop van de oorlog.
"Zorg ervoor dat ze alles krijgen wat ze nodig hebben, met uiterste voorrang. En laat me weten dat dit is uitgevoerd", schrijft Winston Churchill in 1941. De Britse premier doelt hiermee op de Government Code and Cypher School in Bletchley Park, even boven Londen.
Hier werkt een team van wiskundigen en codebrekers aan het ontcijferen van het Duitse geheimschrift, waarmee eenheden worden aangestuurd, posities worden doorgegeven en informatie wordt gedeeld. Het breken van deze codes - en dus het lezen wat de Duitsers in hun schild voeren, wat hun posities zijn en welke kennis ze hebben - geeft een gigantisch strategisch voordeel. Niet gek dus dat Churchill het grote belang van het werk in Bletchley Park inziet.
De Duitsers maken tijdens de Tweede Wereldoorlog vooral gebruik van de Enigma-machine. Dat is een apparaat waarmee boodschappen kunnen worden overgezet in geheimschrift. Dit schrift wordt verzonden via morsecode. De ontvanger, die ook over een Enigma beschikt, kan het geheimschrift weer vertalen naar de daadwerkelijke boodschap. Dan moet de ontvanger wel in het bezit zijn van de juiste instellingen.
De Enigma is met drie rotors vol cijfers en een schakelbord waarmee letters aan elkaar worden gekoppeld dusdanig complex, dat er ongeveer 1.000.000.000.000.000 (een biljard) combinaties mogelijk zijn.
Een Enigma-machine, met van boven naar onder de rotorwielen (in dit geval drie), het bord met lampjes waar de gecodeerde of gedecodeerde letters worden weergegeven, daaronder het toetsenbord om berichten in te voeren en aan de voorzijde het schakelbord met verschillende stekkers. (Foto: Getty Images)
Elke dag zijn er nieuwe instellingen voor de rotors en het schakelbord, dat in maandschema's wordt verdeeld onder de troepen. De Duitse marine gebruikt een aangepaste en complexere variant van de Enigma, met minimaal vier rotors en speciale instellingen. Enigma is onmogelijk te kraken, denken de Duitsers. Niets blijkt minder waar.
Belangrijk grondwerk voor het breken van de Enigma wordt al in de jaren dertig gedaan door de Poolse inlichtingendienst, die er mede dankzij een via een spion verkregen handleiding ook daadwerkelijk in slaagt om Duitse berichten te ontcijferen en er zo achterkomt dat nazi-Duitsland een oorlog aan het voorbereiden is. Dit wordt vooral aangevoerd door knappe koppen als Marian Rejewski, die er voor het eerst in slaagt om Enigma te kraken.
De Duitsers blijven echter verbeteringen doorvoeren aan Enigma, waardoor succes tijdelijk is, al is het al omdat de instellingen op gezette tijden veranderen.
In 1939 valt Duitsland Polen binnen en slaan de codebrekers op de vlucht, in eerste instantie naar Frankrijk. Ook Bletchley Park beschikt inmiddels over de Poolse informatie. Daar gaat men verder met het ontcijferen van Enigma. Door extra rotorwielen die de Duitsers toevoegen aan de Enigma-machines, is veel van het Poolse werk onbruikbaar geworden.
Maar een aantal zwaktes in het geheimschrift en hoe dat gebruikt wordt blijven. Zo komen in weerberichten elke dag dezelfde woorden voor, zoals het woord wetterbericht (weerbericht). Ook ontdekt wiskundige Alan Turing dat het woord eins (een) in ontzettend veel berichten voorkomt. Het zijn aanknopingspunten voor de codebrekers.
Wiskundige Alan Turing. (Foto: AFP)
Turing ontwikkelt in 1940 samen met Gordon Welchman zijn eerste 'bombe', een machine waarmee het aantal mogelijkheden in een Enigma-versleuteling drastisch wordt teruggebracht, gebruikmakend van waarschijnlijkheden in de Duitse boodschappen.
Ook maakt de bombe gebruik van het feit dat de Enigma van een letter nooit dezelfde letter maakt. De letter Z kan omgezet worden in alle 25 andere letters in het alfabet, maar nooit in Z. De bombe zoekt door alle mogelijke posities van de rotors in Enigma en naar een patroon in de interne verbindingen in de Duitse machine. De methode is nog steeds afhankelijk van mensen. Het proces wordt aangezwengeld doordat de codebreker een paar woorden in het Duitse bericht moet raden.
Als dat succesvol gebeurt, slaagt de machine erin om de dagelijkse sleutel, de rotorinstelling en de stand van het schakelbord van Enigma te bepalen. En dat elke dag opnieuw. Soms doet de machine er twee uur over om de juiste instellingen te vinden. Bij andere berichten lukt het nooit.
Een 'bombe' in Bletchley Park.
Vanaf 1941 is Bletchley Park mede dankzij Turing ook in staat om de ingewikkelder versleutelde Enigma-berichten van de Duitse marine te lezen. Dit lukt onder meer door het buitmaken van een codeboek op een Duits vissersschip.
Later weet de Britse marine ook Enigma-machines en bijbehorende codeboeken uit Duitse onderzeeërs te halen, waardoor men op Bletchley Park tot het einde van de Tweede Wereldoorlog in meer of mindere mate kan meelezen met de communicatie tussen de U-boten en het hoofdkwartier van de Kriegsmarine. Uiteindelijk nemen verbeterde machines van de Amerikaanse marine het voortdurend breken van de Enigma-codes grotendeels over.
Bletchley Park, de plaats waar de Tweede Wereldoorlog voor een belangrijk deel werd gewonnen. (Foto: Getty Images)
Op Bletchley Park is men dan ook al aan het werk met het ontcijferen van de Lorentz-versleuteling. Dit is een moderne techniek die de Duitse legerleiding vanaf 1941 gebruikt om de troepen aan te sturen. Onder deze berichten zijn ook boodschappen van Adolf Hitler zelf. De Britten noemen deze manier van coderen 'Tuny', en zijn halverwege 1942 mede dankzij wat operationele Duitse blunders al in staat om op reguliere basis berichten te kraken.
Er komt pas echt een doorbraak in het breken van Tuny als Tommy Flowers de eerste programmeerbare elektrische computer ontwikkelt. Deze machine krijgt de naam Colossus. Een verbeterde versie hiervan is net op tijd klaar voor de geallieerde invasie in Normandië in juni 1944 en voorziet de commandant der geallieerde strijdkrachten Dwight Eisenhower van essentiële informatie over het Duitse strijdplan.
De eerste programmeerbare elektrische computer, bedacht om 'Tuny' te ontcijferen. (Foto: Getty Images)
Alle informatie die de geallieerde codebrekers vergaren wordt verspreid onder de codenaam 'Ultra', wat staat voor 'Top Secret Ultra'. Het is volstrekt noodzakelijk om de Duitsers er nooit achter te laten komen dat de geallieerden mee kunnen lezen met een aanzienlijk deel van hun communicatie.
Alleen de absolute top van de geallieerde militaire leiding is op de hoogte. Generaals mogen alleen actie ondernemen als niet uit hun strijdplan kan blijken dat ze al wisten wat de Duitsers van plan zijn. U-boten worden doorgaans pas aangevallen nadat er eerst 'toevallig' een verkenningsvliegtuig is overgevlogen.
Vooral bij de Kriegsmarine zijn er wel vermoedens, maar daar denken ze dat de plots gekeerde Slag om de Atlantische Oceaan door de geallieerden wordt gewonnen omdat die een zeer geavanceerd radarsysteem zouden hebben. Tot een moment dat drie U-boten in het Caribisch gebied plotseling worden aangevallen door een Britse torpedobootjager. Het is voor de Duitse admiraal Karl Dönitz het teken dat er mogelijk iets mis is met Enigma, waarna hij verbeteringen laat doorvoeren.
Bletchley Park is vervolgens maar enkele maanden blind. De veiligheid van Enigma is, zonder dat ze het doorhebben, tijdens het restant van de Tweede Wereldoorlog niet meer te redden door de Duitsers.
(Bronnen: Encyclopaedia Britannica, Imperial War Museum, Bennie Mols)
Door: NU.nl/Joost Nederpelt Beeld: Getty Images
De Tweede Wereldoorlog in Europa liep met de overgave van Duitsland af op 8 mei 1945. Deel twee van het tweeluik over de rol van informatie uit gekraakte versleutelde berichten van de Duitsers gaat dieper in op hoe die informatie, 'Ultra' genaamd, er mede voor zorgde dat de oorlog in geallieerd voordeel werd beslist.
Op 5 juni 1944, een dag voor de geallieerde invasie in Normandië (D-Day), krijgt opperbevelhebber Dwight Eisenhower een bericht op zijn hoofdkwartier. Het is een van de eerste ontcijferde resultaten van de Colossus-computer van Tommy Flowers, waarmee de communicatie van het Duitse opperbevel kan worden gelezen.
In het bericht in handen van Eisenhower staat dat Adolf Hitler niet wil dat er extra troepen naar Normandië worden verplaatst. Hitler blijft ervan overtuigd dat 'Normandië' een afleidingsmanoeuvre is voor de 'echte' invasie in Calais.
Het doel van de geallieerden is geslaagd: De Duitsers denken dankzij een enorme misleidingscampagne nog steeds dat Calais het doel is. 'Ultra', wat staat voor 'Top Secret Ultra' geeft de bevestiging dat de campagne succesvol is. Het is opnieuw een essentiële bijdrage van de knappe koppen in Bletchley Park, waar de Britse codekrakers hun werk doen.
"We gaan morgen", zegt Eisenhower nadat hij het bericht heeft gelezen. Een dag later worden de stranden van Normandië overspoeld met geallieerde troepen.
Opperbevelhebber Dwight Eisenhower en generaal Bernard Montgomery. Beiden hadden veel voordeel van de 'Ultra'-informatie (Getty Images)
Het is onmogelijk om precies vast te stellen hoezeer 'Ultra' de Tweede Wereldoorlog heeft ingekort. Sommige experts schatten het in op twee jaar, anderen spreken over enkele maanden, met de Amerikaanse uitvinding van de atoombom in het achterhoofd.
Wat vaststaat is dat genieën als Alan Turing (wiens 'Bombe'-machine er voor het eerst in slaagt om op grote schaal de Duitse Enigma-code te kraken), Marian Rejewski (die als eerste de zwaktes in de Enigma-code blootlegt) en Tommy Flowers (wiens eerste programmeerbare elektrische computer de veel complexere Lorenz-versleuteling weet te ontcijferen) een onschatbare rol spelen.
In de Slag om de Atlantische Oceaan is 'Ultra' cruciaal. Groot-Brittannië is tijdens de oorlog afhankelijk van bevoorrading uit Noord-Amerika, en de Duitse Kriegsmarine heeft als doel om met een vloot onderzeeërs (U-boten) deze bevoorrading zo veel mogelijk te dwarsbomen. Tonnen en tonnen aan voorraden gaan met schepen en bemanning naar de zeebodem door de succesvolle 'Wolfpacks' van de Duitsers, waarin ze scheepskonvooien in groepen aanvallen.
Maar als de Enigma van de Kriegsmarine vanaf 1941 op Bletchley Park op reguliere basis kan worden meegelezen, worden de geallieerde schepen om deze Wolfpacks heen geleid. Dit levert een enorme daling in het aantal tot zinken gebrachte schepen op, waardoor de Britten kunnen blijven vechten.
De Duitsers doen in 1942 enkele aanpassingen aan Enigma, waardoor de U-boten weer een periode vrij spel hebben. De konvooien zijn weer een makkelijk doelwit. Begin 1943 weet Bletchley Park ook de vernieuwde Enigma te ontcijferen en kunnen de U-boten systematisch worden opgespoord en vernietigd. Uiteindelijk verliezen de Duitsers ongeveer 700 U-boten en 30.000 bemanningsleden.
Omdat de dreiging van U-boten langzaam verdwijnt uit de Atlantische Oceaan, kan het aantal konvooien worden opgeschroefd en bereiken genoeg materieel en manschappen Groot-Brittannië voor de Invasie van 1944. Het is geen ondenkbaar scenario dat 'D-Day' zonder 'Ultra' informatie pas veel later had kunnen plaatsvinden, met alle gevolgen van dien.
Een konvooi op de Atlantische Oceaan wordt aangevallen door U-boten, 1942. (Getty Images)
Informatie van 'Ultra' heeft dan al bijgedragen aan het verslaan van Erwin Rommels Afrikakorps en de Italianen in Noord-Afrika. De Britten voorkomen dat Egypte in Duitse handen valt, en Generaal Bernard Montgomery weet de Duitsers uiteindelijk met hulp van de Amerikanen (en Ultra) uit Afrika te verdrijven.
Ook de landingen op Sicilië in 1943 worden makkelijker gemaakt door ontcijferde informatie, al is het maar dat via deze weg wordt bevestigd dat de Duitsers in een misleidingstruc zijn getrapt en denken dat die invasie plaats gaat vinden op Sardinië en de Griekse eilanden. Ook is duidelijk geworden waar de meeste Duitse en Italiaanse troepen zich bevinden.
Een Italiaanse soldaat geeft zich over na de landingen op Sicilië, 1943. (Getty Images)
De lijst van bijdragen door 'Ultra' is erg lang. Zo wordt het Duitse slagschip Scharnhorst tot zinken gebracht dankzij ontcijferde informatie, krijgen luchtlandingseenheden bij de invasie in Normandië andere landingszones omdat er in hun oorspronkelijke locatie te veel Duitse troepen zijn, en kan het overmeesteren van 50.000 Duitse soldaten in de 'Zak van Falaise' in Frankrijk plaatsvinden omdat de geallieerden dankzij 'Ultra' weten dat er een Duitse tegenaanval op handen is.
Ook wordt dankzij 'Ultra' de Duitse olie-industrie nadrukkelijk doelwit van Amerikaanse strategische bombardementen, omdat duidelijk wordt dat dit het zwakke punt is in Hitlers oorlogsmachine.
Het is slechts een greep uit de momenten dat ontcijferde informatie een handje helpt of cruciaal is.
Het verslaan van Nazi-Duitsland is voor een aanzienlijk deel ook de verdienste van de Sovjet-Unie. Toch speelt het codekraken in Bletchley Park ook hierin een rol, en dan met name bij de Slag om Koersk in de zomer van 1943. De Duitsers willen de Sovjets hier een beslissende slag toebrengen, maar mede dankzij 'Ultra' zijn die al op de hoogte van de Duitse plannen.
De Sovjets zijn goed voorbereid, winnen de slag en krijgen daarmee het initiatief in handen aan het Oostfront.
Sovjet-soldaten rukken op tijdens de Slag om Koersk, 1943. (Getty Images)
Het bewaken van het geheim over wat er in Blechtley Park gebeurde blijft gedurende de gehele oorlog cruciaal. De Duitsers mogen niet te weten komen dat veel van hun communicatie wordt gelezen door de vijand.
Sir Arthur 'Bomber' Harris, de baas van Bomber Command en in die zin verantwoordelijk voor het platbombarderen van Duitse steden, is bijvoorbeeld niet op de hoogte van 'Ultra'. Andere generaals stribbelden regelmatig tegen, maar uiteindelijk lekt het geheim nooit uit. Dit blijft tot lang na de Tweede Wereldoorlog van kracht.
Pas in 1974 verschijnt een boek van F. W. Winterbotham, die in de oorlog verantwoordelijk is voor de verspreiding van Ultra-informatie. Hij beschrijft welke invloed de codebrekers hebben gehad op het verloop van het mondiale conflict. Helaas zitten er ook enkele misvattingen in zijn werk, waaronder het hardnekkige verhaal dat Winston Churchill in november 1940 het Duitse bombardement op Coventry laat gebeuren omdat hij niet wil prijsgeven dat Enigma is gekraakt. Later blijkt dat Churchill nooit kan hebben geweten dat Coventry het doel was.
Een Britse krant meldt de dood van Adolf Hitler, 2 mei 1945. (Getty Images)
Door de geheimhouding krijgen mensen als Turing nooit de publieke erkenning die ze verdienen. De wiskundige wordt in 1952 vervolgd voor zijn homoseksualiteit, wat dan bij wet verboden is in het Verenigd Koninkrijk.
Als straf wordt hij chemisch gecastreerd. In 1954 komt Turing om het leven, vermoedelijk door zelfmoord. Pas in 2009 maakt premier Gordon Brown namens de Britse staat officieel excuses voor hoe een van de grootste helden van de twintigste eeuw door zijn vaderland is behandeld.
(Bronnen: Encyclopaedia Britannica, Imperial War Museum, Bennie Mols)
Door: NU.nl/Joost Nederpelt Beeld: Getty Images
Het nieuwe Britse biljet van 50 pond BANK OF ENGLAND
"Alan Turing was een excellente wiskundige, zijn werk heeft een enorme invloed gehad op hoe we vandaag leven", zei Mark Carney van de Bank of England tegen de BBC. "Als de vader van de computerwetenschap en kunstmatige intelligentie en als oorlogsheld waren de bijdragen van Turing verreikend en baanbrekend. Turing is een reus op wiens schouders velen staan."
Het leven van de nu geëerde wiskundige eindigde in een tragedie. In 1952 werd hij gearresteerd en veroordeeld omdat hij een relatie had met een 19-jarige man uit Manchester. Homoseksualiteit was toen nog strafbaar in het Verenigd Koninkrijk. Turing werd voor straf chemisch gecastreerd. Hij stierf in 1954, vermoedelijk door zelfmoord. Pas in 2013 kreeg hij eerherstel.
Dat de Bank of England een wetenschapper wilde afbeelden op het 50-pondbiljet was al bekend. De bank vroeg de bevolking mee te denken over wie dat dan moest zijn. Dat leverde meer dan 225.000 reacties op, waarin bijna duizend wetenschappers werden genoemd.
De Bank of England brengt het nieuwe bankbiljet eind 2021 in omloop. Het briefje van 50 wordt in het dagelijks leven weinig gebruikt. Toch zijn er op dit moment zo'n 344 miljoen in roulatie.
nos.nl
Statistieken
Welkom bij Clubs!
Kijk gerust verder op deze club en doe mee.
Of maak zelf een Clubs account aan:
De Bank of England heeft het portret van wiskundige en codekraker Alan Turing uitgekozen voor het nieuwe 50 pondbiljet. Het nieuwe briefje wordt vanaf eind 2021 in de roulatie gebracht.
Op het biljet komt naast het gezicht van Turing ook werk van de computerpionier te staan. De conceptversie toont onder meer een computer en formules van Turing. Hoe het biljet er uiteindelijk zal uitzien, wordt pas vlak voor de introductie bekendgemaakt.
In 2018 werd besloten dat een wetenschapper op het nieuwe biljet zou komen te staan. Er waren 989 genomineerden, van wie er uiteindelijk twaalf op een shortlist kwamen. Onder meer Stephen Hawking (natuurkundige en kosmoloog) en Rosalind Franklin (ontdekker van dna-structuur) stonden op de lijst.
Turing werd het bekendst om zijn ontwerpen voor machines waarmee hij op grote schaal de Duitse Enigma-code wist te kraken tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Hij bedacht het fundament voor de moderne computer en stond aan de wieg van kunstmatige intelligentie. Zo zei hij in 1950 dat een computer uiteindelijk zelf zou kunnen denken. Turing bedacht een test om intelligentie van robots en computers te testen: de turingtest.
Turing was homoseksueel en werd in 1952 veroordeeld voor "zeer onfatsoenlijk gedrag". Homoseksualiteit was toen verboden. Twee jaar later overleed hij aan cyanidevergiftiging. Onderzoek wees uit dat het suïcide betrof. In 2009 bood de Britse regering postuum excuses aan en vijf jaar later ontving hij gratie van koningin Elizabeth.
nu.nl
De Britse wiskundige Alan Turing is gisteren postuum in ere hersteld in verband met zijn veroordeling wegens ontucht in 1952. Turing, wereldvermaard vanwege onder meer zijn baanbrekende werk als grondlegger van de moderne computer, pleegde in 1954 op 41-jarige leeftijd zelfmoord.
Redactie 24 december 2013
Alan Turing als 16-jarige op een schoolfoto uit 1928. Beeld afp
Zijn veroordeling was tot stand gekomen op grond van de destijds geldende antihomowetgeving in Groot-Brittannië. Die zou pas in 1967 worden geschrapt. Turing raakte op grond van de veroordeling zijn baan kwijt en werd chemisch gecastreerd door injecties met vrouwelijke hormonen.
Enigmacode
In de Tweede Wereldoorlog was hij voor het Britse leger van onschatbare waarde geweest door het kraken van de Enigmacode, de geheimtaal waarmee Duitse onderzeeboten in de Atlantische Oceaan communiceerden. Daartoe maakte hij gebruik van een elektromechanisch apparaat dat geldt als voorloper van de computer.
Passend eerbetoon
Een aantal vooraanstaande wetenschappers, onder wie Stephen Hawking, heeft jarenlang geijverd voor het eerherstel van 'een van de briljantste wiskundigen uit de moderne tijd'. De Britse minister van Justitie Chris Grayling zei dat het gisteren afgekondigde koninklijk pardon een passend eerbetoon was aan 'een buitengewone man met een briljante geest'.
Sinds de Tweede Wereldoorlog is in Groot-Brittannië slechts viermaal eerder een koninklijk pardon afgekondigd.
Een Duitse Enigma-ontcijfermachine uit de Tweede Wereldoorlog. Beeld epa
bron: volkskrant.nl
Geslaagd eerbetoon aan Alan Turing
Auteur: Roel van der Heijden | 21 januari 2015
In de film ‘The Imitation Game’ speelt Benedict Cumberbatch de eigenaardige wiskundige Alan Turing, die in de Tweede Wereldoorlog essentieel was voor het kraken van de Duitse Enigmacodes. Een rol die hij met verve speelt in een eerbetoon aan de oorlogsheld.
Alan Turing.
Wikimedia Commons
Relatief weinig mensen zullen de Britse wiskundige Alan Turing kennen. Toch bedacht hij als eerste hoe een computer kan werken en vond een test voor kunstmatige intelligentie uit. Daarnaast leverde hij in de Tweede Wereldoorlog misschien wel de grootste individuele bijdrage aan het verslaan van de Nazi’s.
Door het kraken van de Enigmacode wisten de geallieerde geheime boodschappen van de Duitsers te onderscheppen én te lezen. De oorlog kreeg een andere wending en werd volgens sommige experts met wel twee jaar verkort doordat de plannen van de Nazi’s bekend waren.
Toch werd de man die ervoor verantwoordelijk was, de jonge Turing, na de oorlog niet geëerd voor zijn daden. Sterker nog, hij werd opgepakt voor zijn homoseksualiteit en moest kiezen: gevangenisstraf of chemische castratie. Hoog tijd voor eerherstel in een grote Hollywoodproductie over de verguisde oorlogsheld.
De trailer van ‘The Imitation Game’.
Wat opvalt in de film is het geweldige acteerwerk. Zeker hoofdrolspeler Benedict Cumberbatch blinkt uit en zet een eigenaardige en eigenwijze Turing neer, die niet bepaald uitblinkt in communiceren met collega’s. Het karakter grenst wel aan het autistische, iets dat de filmmakers hebben aangedikt.
Alan Turing gespeeld door Benedict Cumerbatch in ‘The Imitation Game’.
Black Bear Pictures
Ook het script van de film zit goed in elkaar. Verschillende periodes (zijn jeugd, de oorlogsjaren en de periode daarna) lopen door elkaar heen maar vormen toch een geheel. En hoewel ‘The Imitation Game’ zich vooral op het werk van Turing en zijn collega’s focust, is continu de dreiging van de oorlog voelbaar. Het is allesbehalve een film over een eenzame wiskundige die op een achterkamertje een machine bouwt.
Dan de vraag of de wetenschap goed in beeld komt. Turing heeft zó veel voor het jonge vakgebied informatica betekend dat het bijna onmogelijk is om al zijn verdiensten te behandelen in één coherent verhaal. Dat gebeurt ook niet.
De machine in de film lijkt erg op de echte Bombe.
Black Bear Pictures
Het is zijn werk als codekraker die de hoofdrol opeist. En de manier waarop de Engelsen in hun hoofdkwartier op Blechtley Park stoeiden met de in eerste instantie onbreekbare codes van de Duitsers.
Uiteindelijk was er succes met de Bombe-machine, die in de film trouwens Christopher wordt genoemd naar de jeugdliefde van Turing. Deze was in staat om een groot aantal verschillende versleutelingen van Enigma te toetsen en de juiste instellingen te vinden voor het ontcijferen van de boodschap.
De filmmakers hebben goed opgelet, want de machine lijkt sprekend. En zelfs de radertjes draaien precies zoals ze in het echt draaiden. Wat ze wel compleet over het hoofd zien, is dat de machine niet (alleen) door Turing zelf werd gebouwd, maar door een team van mensen.
Lang niet alle kneepjes van het vak van codekraker komen in ‘The Imitation Game’ aan bod. Zo was de grootste zwakte van Enigma dat een letter nooit als zichzelf versleuteld kon worden. De geallieerden maakten daar dankbaar gebruik van. Ook ontbreekt de manier waarop standaardzinnetjes van de Duitsers aanwijzingen vormden.
Verder zijn de door Turing in 1936 bedachte Turingmachine en de Turingtest voetnoten in de film. Toch is het eigenlijk al knap dat ze überhaupt aan bod komen. Dat de kijker niet volledig meekrijgt wat Turing allemaal voor de informatica heeft betekend, is te verkroppen. Het veel uitgebreider behandelen van deze materie had de film waarschijnlijk onnodig gecompliceerd gemaakt.
Het voelt wel een beetje vreemd dat belangrijke personen waarmee Turing samenwerkte helemaal niet in de film voorkomen. Bijvoorbeeld Gordon Welchman met wie Turing samen de machine ontwikkelde. Of dat er in het team van Turing opeens een spion blijkt te zitten. Terwijl dat in het echt niet zo was.
Wat betreft de karakters hebben de filmmakers hun ‘artistieke vrijheden’ zeker gebruikt.
Black Bear Pictures
Zijn relatie met Joan Clarke is misschien weer wat geromantiseerd (hoewel ze wel kortstondig verloofd waren). Maar als je in het achterhoofd houdt dat de werkelijkheid een beetje geweld aan is gedaan dan stoort deze ‘artistieke vrijheid’ eigenlijk niet in deze film, die toch vooral gezien moet worden als een geslaagd eerbetoon aan Turing.
Eerder sprak redacteur Roel van der Heijden over de film bij De Nieuws BV op Radio 1. Dat fragment is hier terug te luisteren.
Arnout Jaspers
Arnout Jaspers
Roel van der Heijden
Charlotte Vlek
Dit artikel is een publicatie van NEMO Kennislink.
© NEMO Kennislink, sommige rechten voorbehouden
Dit artikel publiceerde NEMO Kennislink op 21 januari 2015
RECENSIE TURING
Met een biografie en een film kreeg wetenschapper Alan Turing zijn eerherstel. Maar een beeldverhaal, dat was er nog niet. Robert Deutsch geeft zijn verrassende visie op een zwaar leven.
Rob van Scheers 12 april 2019
Cover van Turing.
Met de speelfilm The Imitation Game (2014) werd het tragische verhaal van Alan Turing (1912-1954) al eens verteld. De hoofdrol was voor Benedict Cumberbatch, die het neurotische wiskundegenie neerzette met compassie – het leverde de Britse acteur een Oscarnominatie op. Wel viel een en ander af te dingen op de historische accuratesse van de film (die in de Volkskrant 4 sterren kreeg, met dank aan Cumberbatch’ acteerwerk). De Noorse regisseur Morten Tyldum had gekozen voor een versimpeling van de complexe materie, zoals je vaker ziet bij historische biopics. Ironisch genoeg kreeg uitgerekend de Amerikaanse scenarist Graham Moore als enige een Oscar, voor het beste bewerkte scenario. De zeven andere nominaties voor de film bleven onverzilverd.
Beeld Robert Deutsch
Het scenario was losjes gebaseerd op de biografie Alan Turing – The Enigma (1983) van schrijver en wiskundige Andrew Hodges. Hij oogstte veel lof voor zijn werk. Dit boek vormt ook de basis voor de graphic novel Turing, geschreven en geïllustreerd door de Duitser Robert Deutsch. De in Leipzig werkzame kunstenaar laat meer ruimte voor Turings homoseksuele dubbelleven dan in de speelfilm. Een dubbelleven, omdat homoseksualiteit in Engeland tot 1967 bij wet verboden was. Die wet stamde uit 1885; wat een treurnis om door zo’n echo uit het verleden ten onder te gaan. Na zijn veroordeling tot chemische castratie pleegde Turing op 41-jarige leeftijd (waarschijnlijk) zelfmoord. De rehabilitatie van de computerpionier en medekraker van de Duitse Enigma-code – die de geallieerden in de Tweede Wereldoorlog een beslissende strategische voorsprong gaf – kwam feitelijk pas op gang door het standaardwerk van Andrew Hodges.
Beeld Robert Deutsch
Maar een beeldverhaal over Turing, dat was er nog niet. Auteur Robert Deutsch werkt op een formaat van 23 x 32 cm – zo groot als een stripalbum (in de regel zijn graphic novels een slag kleiner). Daarmee geeft hij veel ruimte aan zijn illustraties, of beter: acrylschilderingen, want dat is de gebruikte techniek. In pasteltinten als het goed gaat met Turing, in hels geel en rood als hij weer eens geplaagd wordt door depressies. De pagina’s zien er verzorgd uit, waarbij de opengewerkte dwarsdoorsnedes van gebouwen het meest in het oog springen: bij Turing thuis in Wilmslow, Cheshire, op zijn werk in het National Physical Laboratory in Londen, op het politiebureau van Manchester, waar zijn verhoor plaatsvond. Door de muren weg te halen laat Deutsch ons meekijken op diverse etages, wat een filmisch effect geeft – denk aan Hitchcocks Rear Window uit 1954. Dat is geen toeval, want de hele strip, met zijn licht kubistische boventonen, ademt de jaren vijftig. Turings wetenschappelijke prestaties tijdens de Tweede Wereldoorlog worden gepresenteerd in flashbacks.
Beeld Robert Deutsch
Hoe komt Alan Turing hieruit naar voren? Als een briljante, maar ook wat naïeve man. Zo heeft hij niet door dat zijn nieuwe geliefde Arnold – die hij oppikt op Manchester Road, de uitgaanswijk van de stad – feitelijk op zijn geld uit is. Ook ongelukkig: door zijn eigen versprekingen op het politiebureau wordt hij plots aangemerkt als homoseksueel. Eigenaardigheden heeft hij ook. Hij neemt altijd een eierwekker mee naar het lab, die precies om halfvier afgaat: theetijd! Hij wordt achtervolgd door het gemis van Christopher Morcom, zijn beste schoolvriend. En curieus genoeg heeft de hoogbegaafde een zwak voor de Disney-versie van Sneeuwwitje en de zeven dwergen (1937). De figuurtjes duiken geregeld op, bij wijze van metafoor. Uitleg over zijn wiskundige inzichten krijgen we ook, op pagina’s die de meesten van ons twee keer zullen moeten lezen voor een beter begrip.
Niet erg. Met zijn beeldverhaal kruipt Robert Deutsch dieper in de ziel van Alan Turing dan The Imitation Game deed, of durfde te doen. Een raadsel zal de wetenschapper altijd blijven, maar deze verrassende interpretatie van zijn leven en werk helpt de lezer een eind op weg.
Robert Deutsch, schrijver van graphic novel 'Turing'.
ROBERT DEUTSCH
Turing, Graphic novel
Concerto Books; 192 pagina’s; € 34,99.
bron: DeVolkskrant.nl
Zo briljant als hij was, zo verdrietig was zijn einde. Alan Turing was niet alleen zijn tijd ver vooruit, hij heeft tijdens de oorlog ook wezenlijk bijgedragen aan het ondermijnen van de Duitsers door hun Enigma codes te kraken. Hij heeft als het ware de computer 'geëmancipeerd'. Turing was homoseksueel, en in die tijd was dat strafbaar. Uiteindelijk werd hem de keus gesteld de bak in te gaan, of een chemische castratie. Het lijkt alsof de Britse wetten op dat punt weinig geleerd hadden van de praktijken in Oost-Duitsland, maar dat terzijde.
Algemene rehabilitatie voor Turing kwam pas veel later, zeker nu onlangs het nieuws kwam dat zijn portret op het Britse 50 pond biljet komt te staan, toch gewoon de hoogste denominatie in dat land. Ik had Turing die waardering gegund tijdens zijn leven, want hij stierf - vermoedelijk - aan zelfmoord. Maar zijn levenswerk in dat korte leven is onbetwist.
Het is misschien vreemd dat ik een recensie schrijf over een club waarvan de inkt nog niet droog is. De reden is duidelijk: deze gloednieuwe club voelt nu al als een naslagwerk. Gekozen is voor een neutrale layout, niks flitsends, het zou ook niet anders kunnen bij een thema waarbij een sprekende foto of het leesmateriaal belangrijker zijn dan de vorm. Turing was ook niet op de wereld voor de vorm. Hij had een passie, een missie, en verlangens zoals ieder mens, en dat laatste werd hem niet gegund.
Ik wens Wilma veel inspiratie toe om deze toch al goedgevulde club verder gestalte te geven, en ik kan de cluppers met een gerust hart aanbevelen om er lid te worden, om te lezen dat oorlogen niet alleen met vuurwapens bestreden kunnen worden. Maar vooral ook omdat niets vanzelfsprekend is.
Bedankt Marcel
Het Clubs Dagblad